Bezuinigen in de zorg

Al jarenlang stijgen de uitgaven in het Sociaal Domein door de toename van het gebruik van de voorzieningen. Sinds de decentralisatie van de zorg zijn er al forse bezuinigingen doorgevoerd, maar doordat het volume van cliënten blijft toenemen, lopen de tekorten op en staan de gemeentelijke begrotingen steeds verder onder druk.

Tekort zorg

Eind vorig jaar heeft het Ministerie van Volksgezondheid een onderzoek laten uitvoeren en het daaruit volgende rapport heeft veel stof doen opwaaien. Dat de tekorten groot zijn, is bekend - en beschreven wij uitvoerig in ons trendrapport, maar dit onderzoek richt zich op de onderliggende oorzaken van de tekorten, met name de beperkte door- en uitstroom van zorgbehoevenden. Mensen die in de zorg belanden, blijven er steeds langer in hangen, met alle gevolgen van dien.

Uit het rapport bleek verder dat er simpelweg meer mensen zorg krijgen dan vroeger. De decentralisatie werd deels doorgevoerd omdat gemeenten beter in staat zouden zijn om vroeg te signaleren en preventief op te treden. Dat eerste lukt, maar het heeft geen preventief effect; er komen juist meer mensen in de zorg terecht. Dat, in combinatie met de langere behandeltijd en de toename van mensen die blijven terugkeren in de zorg, zijn de grote onderliggende drijvers van de stijgende uitgaven, aldus kwam uit het onderzoek naar voren.

2021: het jaar van de bezuinigingen

De financiële tekorten beginnen bij gemeenten nu echt pijn te doen. De verkiezingen staan voor de deur en er wordt – met name vanuit de Jeugdzorg – flink gelobbyd om het vergroten en sturen van de gemeentefondsen in de verkiezingsprogramma’s op te nemen.

Naast het onderzoek in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid heeft het Sociaal Cultureel Planbureau ook een onderzoek uitgevoerd. Daarin wordt geconcludeerd dat we als maatschappij op een punt zijn gekomen dat het uitgangspunt om iedereen altijd zo goed mogelijke zorg te bieden niet langer houdbaar is. Het SCP geeft daarmee een voorzichtige aanzet tot het voeren van een discussie over de zorgtaak van de overheid en of mensen niet meer zelfredzaam zouden moeten zijn. Dat ligt gevoelig, maar sociale voorzieningen als de bijstand en AOW zijn de laatste jaren al afgebouwd, en het SCP vraagt zich hardop af of het tijd is om na te denken over een strenger toelatingsbeleid tot de voorzieningen.

Dergelijke keuzes zijn ingrijpend. Beleid en politiek zijn daarin aan zet. Deze discussie is niet zomaar beslecht en zal nog lang voortduren. In de tussentijd zet Annual Insight een aantal direct mogelijke oplossingen voor het terugdringen van de tekorten op een rij.

Mogelijke oplossingen

De mogelijke oplossingen voor de problemen hebben we opgesplitst in drie categorieën:

1. Korte termijn oplossingen die gemeenten zelf kunnen uitvoeren

• De tekorten elders in de begroting opvullen, bijvoorbeeld door het verhogen van belastingen, bezuinigen op andere gemeentelijke voorzieningen buiten het sociaal domein of het laten teruglopen van de financiële buffers
• Terugduwen naar het sociaal domein door de wachtlijsten op te laten lopen en de tarieven verder te verlagen.

Deze oplossingen zijn, zoals aangegeven, voor de korte termijn en dus niet houdbaar.

2. Structurele oplossingen die centraal moeten worden georganiseerd

• In Den Haag lobbyen voor meer geld
• Reorganisaties doorvoeren om het uitvoeringsproces efficiënter te maken, zoals regionale samenwerking in de Jeugdzorg en landelijk bepaalde uniforme tarieven voor specifieke soorten zorg.

Deze oplossingen moeten centraal worden geregeld, en liggen dus buiten de macht van de gemeenten om.

3. Structurele oplossingen die gemeenten zelf kunnen organiseren

• Via maatwerk en ketensamenwerking de zorg betaalbaarder krijgen. Anders gezegd: er samen voor zorgen dat binnen het systeem het zorggeld beter op de juiste plekken wordt ingezet, zodat mensen sneller worden geholpen en sneller uit kunnen stromen. Hoe?
• De fundamentele discussie voeren over wat de gewenste voorzieningenniveau’s zijn. Dat betekent een beperking van het voorzieningenaanbod en een strenger toelatingsbeleid.
• De inefficiënties in het systeem aanpakken door strenger te sturen op doorstroom naar de WLZ, knelpunten in de door- en uitstroom aan te pakken en prikkels uit de inkoopvoorwaarden te halen die aanbieders stimuleren om cliënten langer in de zorg te houden.
• Ketensamenwerking versterken, bijvoorbeeld door de invoering van POH-jeugd bij huisartsen, het verplaatsen van jeugdhulp in groepsverband naar kinderopvang en bso en meer hulpverlening organiseren in wijkteam
• Zorgcowboys aanpakken.

Al met al wordt 2021 dus ontzettend belangrijk voor gemeenten om stappen te zetten in hun informatievoorziening. A-INSIGHTS kan daarbij helpen.

Hoe helpt A-INSIGHTS?

Het aanpakken van de inefficiënties in het systeem en ook het maken van beleidskeuzes begint bij inzicht in wat er gebeurt in het zorglandschap. Welke cliënten krijgen zorg, welke blijven er hangen en bij welke aanbieders gebeurt dat? En minstens zo belangrijk: welke kant ontwikkelen de aanbieders op? Welke aanbieders groeien hard, en welke maken veel winst? En wie zijn mogelijk zorgcowboys?

A-INSIGHTS helpt met de datagedreven sturing op deze onderdelen, bijvoorbeeld met het inzichtelijk maken van zorgpaden en de rechtmatigheidsmodule om zorgcowboys te identificeren.

Wil je meer weten? Neem dan contact met ons op óf download hier onze Rapportage Risicosignalering en ontdek hoe jij met behulp van een aantal concrete handvatten grip kunt krijgen op de zorg continuïteit in jouw gemeente of regio.